دندانپزشکی دیجیتال چیست؟

دندانپزشکی دیجیتال را شاید بتوان به عنوان هر گونه تکنولوژی دندانپزشکی یا ابزارها و دستگاههایی که مولفه کنترل کامپیوتری یا دیجیتالی دارند (بر خلاف دستگاههایی صرفا که مکانیکی یا الکتریکی هستند) تعریف کرد. این تعریف گسترده میتواند از شناخته شده ترین حوزه دندانپزشکی دیجیتال یعنی CAD/CAM (ساخت و طراحی به کمک کامپیوتر) تا زمینه هایی که حتی شناخته نشده اند مانند دارو رسانی اکسید نیتروس به کمک کامپیوتر را در بر بگیرد.
در اینجا به برخی از رایجترین حوزه های دندانپزشکی دیجیتال میپردازیم. در همه این موارد نوعی کار کامپیوتری مداخله دارد:
CAD/Cam و تصویر برداری از داخل دهان (کنترل بالینی و لابراتواری)
تشخیص پوسیدگی دندان
دندانپزشکی ایمپلنت با کمک کامپیوتر (شامل طراحی و ساخت راهنمای جراحی)
رادیوگرافی دیجیتال – داخل دهانی و خارج دهانی شامل توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی (CBCT)
ابزارهای دستی (هندپیس) ایمپلنت / جراحی و الکتریکی
لیزر
آنالیزر مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) و اکلوژن و تشخیص
عکس برداری داخل دهانی و خارج دهانی
مدیریت ثبت پرونده بیمار و کارهای دندانپزشکی از جمله آموزش دیجیتالی بیمار
انطباق رنگ و سایه
حوزه های زیاد دیگری نیز در دندانپزشکی دیجیتال وجود دارند و بسیاری از حوزه ها نیز هم اکنون در حال تحقیق و بررسی هستند. امروزه متخصص دندانپزشکی یک زمینه هیجان انگیز است چرا که تکنولوژی های زیادی وارد این حوزه شده اند که درمانهای دندانپزشکی را سریعتر، دقیقتر، آسانتر و بهتر و از همه مهمتر جالب تر انجام میدهند.

پذیرش و در کنار هم قرار دادن تکنولوژی ها

تقریبا دو سال طول کشید که هندپیس توربین دندانپزشکی به صورت گسترده پذیرفته شده و مورد استفاده قرار بگیرد و جایگزین هندپیس کابلی شود و حدود 5 سال طول کشید تا روکش پی اف ام (PFM) که از جنس پورسلین جوش خورده به چهارچوب فلزی است به صورت گسترده استفاده شود و در مورد ایمپلنت این زمان برابر با 25 سال بود. چرا مدت زمان زیادی تا پذیرش تکنولوژی جدید وجود داشته است در حالی که همه این روشها امروزه اثبات شده و در سرتاسر دنیا رایج شده اند.
برخی از تکنولوژیهای جدید تغییرات سریعی ایجاد میکنند. معرفی روکش تمام زیرکونیوم و روکشهای مونولیتیک دیگر نیز به نظر میرسد از این دست تکنولوژیها هستند و به سرعت مورد قبول متخصصان دندانپزشکی قرار گرفته اند.
بررسی پیشررفتهای صنایع دیگر و تکنولوژیهای گذشته اثبات میکند به طور کلی 25 سال طول میکشد تا یک تکنولوژی جدید مورد پذیرش همه قرار گرفته و رایج شود. اگر دندانپزشکی دیجیتال اکنون به عنوان مسیر دندانپزشکی تصور میشود آیا 25 سال بعد رایج و گسترده میشود؟
دندانپزشکی در مقایسه با صنایع بزرگتر که پیش تر به آنها اشاره کردیم، از نظر منفعت مالی، رشد بالقوه بازار و سرمایه گذارهای غیر دندانپزشک بسیار کوچک است. به این صورت برخی از دستاوردهای تکنولوژی که در صنایع دیگر پیشرفت کرده اند اکنون در دندانپزشکی به کندی مورد استفاده قرار میگیرند که علت آن منفعت و سرمایه گذاری نسبتا کم برای انتقال تکنولوژی به دندانپزشکی است.
با این حال اگر چه تکنولوژیهای بهتر و جدیدتری وجود دارند که در صنایع دیگر مورد استفاده قرار میگیرند اما امروزه دندانپزشکی پیشگام تکنولوژی موجود در صنایع است و متخصصان بیشتری به سمت استفاده از آن متمایل شده اند.

فواید و مزایای دندانپزشکی دیجیتال

هر حوزه ای دندانپزشکی دیجیتال در مقایسه با تکنیکها یا دستگاههای مرسوم مزایایی در بر دارد. با این حال به خاطر افزایش هزینه یا حساسیت تکنیک تا حدی از مزایای آن ممکن است کاسته شود.
مثلا لیزر دیود اگر چه بیش از یک دهه است که مورد استفاده قرار میگیرد اما اکثریت افراد این روش را تا اخیرا که هزینه آن کاهش یافته و رقابت افزایش یافت، نپذیرفته بودند. حوزه دندانپزشکی دیجیتال باید شامل سه مشخصه زیر باشد تا از مزیت مناسبی برخوردار باشد:
بهبود کارایی هم از نظر قیمت و هم از نظر زمان
بهبود دقت در مقایسه با روشهای پیشین

قابلیت پیش بینی بالای نتایج

برخی از حوزه های دندانپزشکی دیجیتال فاقد یک یا دو مورد از مشخصه های بالا هستند اما  به راحتی با بهبود وضعیت پذیرش یا ترکیب با تکنولوژی صنایع دیگر یا کنار گذاشتن تلاش برای بهبود تکنولوژی های قدیمی و به کار بندی تکنولوژی های جدید، بهبود می یابند.

معایب و محدودیتهای دندانپزشکی دیجیتال
مهمترین ایراد دندانپزشکی دیجیتال در بیشتر زمینه ها، هزینه بالاست. پذیرش تکنولوژی جدید اغلب نیازمند سرمایه گذاری ثابت بیشتری به خصوص در مرحله پذیرش اولیه است. علیرغم این موضوع اگر تکنولوژی جدید سه معیار بالا را داشته باشد، مزیت بزرگی به حساب می آید و بازگشت سرمایه آن در صورتی که به درستی به کار گرفته شود بالاست.
یکی از مشکلات رایج پذیرش تکنولوژی جدید، عدم تمایل متخصصان به آموزش دیدن است. برخی از متخصصان بالینی تکنولوژی جدید را خریداری میکنند اما هرگز دفترچه دستور العمل آن را نمیخوانند یا به دنبال آموزش پیشرفته در نحوه استفاده مناسب و موثر از آن نیستند بنابراین در سرمایه گذاری خود با شکست مواجه شده و آن را رها میکنند. درک اشتباه از تکنولوژی جدید اغلب باعث کُند شدن میزان پذیرش آن میشود. به راحتی با توجه بیشتر به اصول و دوره های پیشرفته در دسترس در آن حوزه جدید، میتوان از این مشکل جلوگیری کرد.

کاربرد دندانپزشکی دیجیتال


   آموزش به بیمار و ثبت پرونده و مدیریت درمانهای دندانپزشکی

استفاده از کامپیوتر در تمام کارهای دندانپزشکی اولین و مورد پذیرش ترین جنبه دندانپزشکی دیجیتال بوده است. در امریکای شمالی و بیشتر کشورهای توسعه یافته این کاربرد کامپیوتر به خاطر دارا بودن همه مزیتهای یک تکنولوژی جدید، به پذیرش حداکثری رسیده است. دندانپزشکانی که هنوز این پیش شرط دندانپزشکی دیجیتال را نپذیرفته اند، باید همین حالا شروع کنند. پیشرفت روزانه و بهبود نرم افزارها باعث شده این تکنولوژی به راحتی در دسترس بوده و به سرعت مورد قبول بیشتر متخصصان دندانپزشکی واقع شود و نرخ بازگشت سرمایه در آن بالا باشد. در حال حاضر سیستمهای بسیار کاربردی در این زمینه وجود دارند از جمله Eaglesoft (Patterson)، Dentrix (Schein، PracticeWorks (Carestream Dental) و نرم افزارهای بر پایه وب مانند Curve Dental.
آموزش دیجیتالی بیمار نیز به سرعت در حال گسترش است. در آینده در این حوزه تکنولوژیها و روشهایی برای برقراری ارتباط استفاده میشود که هم اکنون در صنایع دیگر استفاده میشوند که از جمله آنها میتوان به کامپیوتر لمسی و یا صدا فعال، دستور العملهای نرم افزاری، ویدئوی زنده و بازخوانی سریع تصاویر و نمایش فیلمهای سه بعدی آموزشی با مانیتور یا تبلت و یا بدون آن و مشاوره و آموزش بدون حضور در محل اشاره کرد.

   رادیوگرافی دیجیتال

یک سرمایه گذاری منطقی دیگر در دندانپزشکی دیجیتال (پس از به کار گیری کامپیوتر) رادیوگرافی دیجیتال است. بسیاری از محققان از جمله CLINICIANS REPORT مزایای رادیوگرافی دیجتال داخل دهانی و خارج دهانی را ارائه کرده اند. مهمترین مزیت های این روش عبارتند از تشعشع کمتر (در صورتی که اصول آلارا (ALARA) رعایت شود)، کوتاه شدن قابل توجه مدت زمان، سهولت ذخیره و سازمان دهی تصاویر و بهبود تصاویر. اگر چه هزینه آن در طول پنج تا هشت سال گذشته کاهش قابل توجهی نداشته است اما مزایای آن بر هر گونه محدودیت دیگری ارجحیت دارد.
پیشرفتهای جدید و موجود عبارتند از حسگرهای بی سیم (هم CCD/CMOS و هم PSP) تشخیص پوسیدگی، سیستم موقعیت یابی هوشمند برای قرار گیری سریع و آسان تیوب هد به حسگر به صورت دیجیتالی و ارتباط با تبلت و فعال سازی با صدا.
پیشرفتهای آتی از الگوریتمهای بر پایه هزاران رادیوگراف بیمار استفاده میکنند که به دقت پوسیدگی دندان را تشخیص داده و پیشنهاد مربوطه را به دندانپزشک ارائه میکند. احتمال تبدیل کامل به تصویر برداری داخل دهانی یک احتمال جدی برای آینده دندانپزشکی است. در حال حاضر سیستمهای رادیوگراف دیجیتالی داخل دهانی بسیار خوبی وجود دارند از جمله Kodak, Dexis, Schick, Gendex, ScanXو غیره.

  توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی

توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی یا سی تی پرتو مخروطی یک تکنولوژی موجود است که به علت کاهش هزینه، آپشنهای زیاد، افزایش شمار دندانپزشکان عمومی که درمان ایمپلنت انجام میدهند، کاهش تشعشع در مقایسه با سی تی اسکنهای معمولی به سرعت رشد کرده و مورد پذیریش دانشگاهیان و متخصصان بالینی قرار گرفته است.
با این حال در برخی کشورها مشکلاتی برای تعیین مقررات این حوزه سریع الرشد دندانپزشکی، کارایی و دقت آن دیده میشود. این تکنولوژی اگر به درستی استفاده شود بازگشت سرمایه خوبی داشته و بر حوزه های دیگر دندانپزشکی دیجیتال برتری قابل ملاحظه ای دارد.
سی تی پرتو مخروطی به سرعت مورد پذیرش متخصصان قرار گرفته و برای بسیاری از عملهای جراحی از جمله کاشت ایمپلنت دندان، کشیدن دندان عقل و عصب کشی استاندارد خوبی ارائه میکند. آپشنهای بسیار خوب آن عبارتند از یونیت سی تی پرتو مخروطی Imaging Sciences International (iCAT), Sirona (Galileos), Carestream (Kodak), Gendex Dental Systems (Gendex), Planmeca (ProMax) و بسیاری دیگر.
تغییرات و پیشرفتهای آتی به سمت کاهش هزینه ها، بهبود توانایی های شناختی نرم افزاری برای اندازه گیری اتوماتیک و پیشنهاد موقعیت ایمپلنت، الگوریتمهایی که به صورت خودکار عدم تقارن و آسیب شناسی بافتها را شناسایی کند و برای معاینه بعدی به رادیولوژیست هشدار دهد و برنامه ریزی سریع درمانی برای جراحی پیش میرود.

  تصویر برداری داخل دهانی و CAD/CAM

کد / کم (CAD/CAM ) برای طراحی و ساخت، هم اکنون مورد پذیرش اکثریت قرار گرفته و خیلی زود به حداکثر پذیرش میرسد. این روشها سریعتر، اقتصادی تر، قابل پیش بینی تر، سازگار تر و نسبتا دقیقتر هستند. بازگشت سرمایه در این حوزه میتواند شگفت انگیز باشد.
تقریبا 30 سال CEREC وجود داشته و پیشرفتهای اخیر در CEREC و E4D به وضوح نشان میدهد که کد / کم در هدایت متخصصان به سمت دندانپزشکی دیجیتال بی نظیر بوده است. ظهور عملهای دندانپزشکی مانند کاشت ایمپلنت و ایمپلنت فوری امکان انجام درمان در مدت زمان کوتاهتر را فراهم کرده است.
پیشرفتهای آتی کد / کم به همراستایی دندانپزشکی با صنایع دیگری که از کد / کم برای پیش بینی کامل نتایج با وجود تمام متغیرهای بیرونی استفاده میکنند، کمک میکند. این شامل طراحی اتوماتیک ترمیم، بدون نیاز به اصلاح بعدی است که بر اساس تمام فاکتورهای بیمار صورت میگیرد. از جمله فاکتورهایی که برای طراحی در نظر گرفته میشود عبارتند از طبقه بندی قوس و اسکلت، ساییدگی، سن و شرایط دندان، وضعیت مفصل گیجگاهی فکی، داده دقیق از حرکات کندیل نسبت به موقعیت دندانها و طراحی بر اساس زیبایی و سلیقه.
در حال حاضر بیش از هشت شرکت هستند که تصویر برداری داخل دهانی ارائه میکنند که در بین آنها CEREC (Sirona), E4D (D4D Technologies), LAVA COS (3M) و  iTero (Cadent/Align) از جمله پرکاربرد ترین و شناخته شده ترین شرکتها در این زمینه هستند.

  لیزر

لیزر دیود یکی از مقرون به صرفه ترین حوزه های دندانپزشکی دیجیتال و یکی از آسانترین آنهاست. تنها در دو سال گذشته هزینه لیزر دیود تا حدی کاهش یافته است که مورد پذیرش حداکثر اولیه قرار گرفته استد.
مزیت هموستاز عالی، کاربرد یونیورسال در تمام ترمیمها، تسهیل عملهای جراحی و گسترش کاربرد آن در انواع کارهای دندانپزشکی باعث شده این حوزه دندانپزشکی دیجیتال بسیار مورد پسند واقع شود. روند کنونی لیزر دیود به سمت هزینه کم، پرتابل و کوچک و بدون سیم بودن آن پیش میرود مانند NV1 (Discus/Philips) و  iLase (Biolase).
نسخه های دیگر سیم دار مانند Navigator (Ivoclar) ، EZlase 940 (Biolase) و Picasso (AMD)  نیز همچنان محبوب و کارامد هستند. پیشرفتهایی که در لیزر دندانپزشکی اتفاق افتاده است شامل استفاده گسترده در تقریبا تمام زمینه های دندانپزشکی است. برای اعتبار یابی بسیاری از ادعاها باید تحقیقات بیشتری صورت بگیرد اما بسیاری از کاربران لیزر دیود و انواع دیگر لیزر (CO2، ان دی یاگ، اربیوم و غیره) لیزر را به شکل کارامدی در کارهای دندانپزشکی استفاده میکنند و با مشاهداتی که گزارش میکنند به نظر میرسد ادعاها در این زمینه صحت داشته باشند.
استفاده از لیزر در پریودنتیک، اندودنتیک، جراحی، پروستودنتیک و کارهای عمومی دندانپزشکی رو به افزایش است و توجه متخصصین و دانشگاهیان را به خود جلب کرده است. در پیشرفتهای آتی شاهد در کنار هم قرار گیری لیزر در تجهیزات اپراتوری دندانپزشکی خواهیم بود مانند لایت کیور ال ای دی و دوربین های داخل دهانی.


  نتیجه

دندانپزشکی دیجیتال اگر به درستی به کار گرفته شود و با آموزش کامل همراه باشد، بازگشت سرمایه در آن عالی خواهد بود. علاوه بر این لذت کار دندانپزشکی را افزایش میدهد و درمان و مراقبت بهتری برای بیمار به عمل خواهد آمد.